Αγκαλιά κοιμάται η νεολιθική οικογένεια

Ανοίγει σύντομα το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Πώς να ήταν άραγε ένα σπίτι στη νεολιθική εποχή; Πώς ήταν οργανωμένο, πού έτρωγαν και πού κοιμούνταν οι άνθρωποι; Αποκαλυπτική είναι η εικόνα της καθημερινής ζωής μιας οικογένειας της νεολιθικής εποχής που μας προσφέρει ένα πήλινο ομοίωμα σπιτιού το οποίο βρέθηκε κάτω από το δάπεδο μιας κατοικίας της Νεότερης Νεολιθικής (5300-5000 π.Χ.) στον προϊστορικό οικισμό Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου Τρικάλων.

Χρυσά ελάσματα με χαραγμένα τα απόκρυφα μυστηριακής λατρείας  Το μοναδικό αυτό εύρημα θα δούμε στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, που ετοιμάζεται να υποδεχθεί τους πρώτους επισκέπτες του και να τους παρουσιάσει μεταξύ άλλων την πλουσιότερη συλλογή νεολιθικών ειδωλίων της Ελλάδας.
Στο πήλινο ομοίωμα σπιτιού, που ήταν πιθανότατα και το θεμέλιό του, διακρίνονται τα μέλη της οικογένειας όλα ξαπλωμένα. Μια γυναίκα που αναπαύεται σε ένα κρεβάτι και δυο ζευγάρια, ένα νεότερο και ένα γηραιότερο. Στην πίσω αριστερή γωνία του σπιτιού έχουν πέσει για ύπνο τρία παιδιά (δύο κορίτσια κι ένα αγόρι), ενώ το μικρότερο παιδί έχει πλαγιάσει δίπλα στη μητέρα του. Η είσοδος του σπιτιού είναι ακριβώς απέναντι από το φούρνο απ' όπου έχει μόλις βγει ένα καρβέλι ψωμί. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό εύρημα, που δεν είναι το μόνο ενδιαφέρον σ' αυτό το Μουσείο, το οποίο περιμένει να δει η τοπική κοινωνία εδώ και τρεις δεκαετίες. Συγκεκριμένα, από το 1984, που προκηρύχθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανέγερσή του, μέχρι το 2006, που κτίστηκε με σχέδια του αρχιτέκτονα Π. Φωτιάδη και των συνεργατών του. 


 
Πήλινο ομοίωμα σπιτιού (5300-5000 π.Χ.) Χώρος 2.000 τ.μ.
Βέβαια η επίσημη παράδοσή του έγινε δύο χρόνια αργότερα (2008) και από τότε γίνονται προσπάθειες να στηθεί η έκθεση και να εγκαινιαστεί. Τώρα, η ημέρα αυτή πλησιάζει, όπως μας είπε η προϊσταμένη της ΙΕ' Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, Ανθή Μπάτζιου-Ευσταθίου.
Το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας είναι κτισμένο στο λόφο «Μεζούρλο» στον περιφερειακό δρόμο προς Τρίκαλα, σε έκταση 54 στρεμμάτων. Ο εκθεσιακός χώρος του καλύπτει 2.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 500 τ.μ. για περιοδικές εκθέσεις. Οι αρχαιολόγοι της ΙΕ' ΕΠΚΑ και της 7ης ΕΒΑ εργάζονται πυρετωδώς για το στήσιμο της έκθεσης. Στόχος τους, να δείξουν μέσα από τον πλούτο των ευρημάτων της Λάρισας και της ευρύτερης περιοχής, την ιστορία του τόπου από την αρχαιότητα έως σήμερα. Μέσα από 1.550 αντικείμενα από την παλιολιθική εποχή μέχρι τα μεταβυζαντινά χρόνια, θα παρουσιάσουν τις κοινωνικές δομές, τους θεσμούς και τις εξουσίες, ξεκινώντας από τις «Οικογενειακές στιγμές σε ένα νεολιθικό σπίτι», που είναι η πρώτη ενότητα. Ακολουθεί η πολιτική οργάνωση και εξέλιξη της Θεσσαλίας που σχετίστηκε με την τύχη των αριστοκρατικών οίκων της περιοχής, οι οποίοι ήταν γαιοκτήμονες και έτρεφαν κοπάδια αιγοπροβάτων, βοοειδών και αλόγων. Γι' αυτό η επόμενη ενότητα έχει τον εύγλωττο τίτλο «Οταν η γη και τα άλογα στήριξαν την εξουσία».
Η Θεσσαλία κατά τον 7ο και τον 6ο αι. π.Χ. ήταν κυρίαρχη δύναμη στον ελληνικό κόσμο. Οι γαιοκτήμονες είχαν πολυάριθμο ιππικό, το οποίο διέθεταν και σε μάχες καθορίζοντας πολλές φορές και την έκβασή τους. Μια επιτύμβια ενεπίγραφη στήλη του οπλίτη Θεότιμου, γιου του Μενύλλου από τη θεσσαλική πόλη του Ατραγα (σημερινή Πηνειάδα Τρικάλων), ο οποίος έπεσε στη μάχη της Τανάγρας το 457 π.Χ., απηχεί ακριβώς την επαμφοτερίζουσα στάση των Θεσσαλών. Γιατί σ' αυτή τη μάχη αγωνίστηκαν αρχικά στο πλευρό των Αθηναίων έναντι των πελοποννησιακών δυνάμεων και την επόμενη ημέρα πήγαν στο αντίπαλο στρατόπεδο.
Ξίφη, αιχμές δοράτων Ειδική ενότητα έχει αφιερωθεί στα «Μυθικά» αγωνίσματα, καθώς η Θεσσαλία υπήρξε η γενέθλια γη πολλών μύθων (Θεογονία, Δωδεκάθεο, Κενταυρομαχία, Τρωικός πόλεμος, Αργοναυτική εκστρατεία, Απόλλων και Δάφνη, γέννηση του Ασκληπιού κ.ά) και είχαν ένα καταδικό τους άθλημα, τα ταυροθήρια. 

Ενότητες
Ιδιαίτερη σημασία δίνουν στην ενότητα με τα ταφικά έθιμα που έχει τίτλο «Ο θάνατος δεν είναι σιωπηλός». Μελετώντας το νεκροταφείο των τύμβων στην περιοχή του οικισμού Αγίου Γεωργίου Λάρισας, όπου θάβονταν οι αριστοκρατικές οικογένειες της Θεσσαλίας κατά την αρχαϊκή περίοδο (7ος-6ος αι. π.Χ.) διαπίστωσαν ότι συνήθιζαν να καίνε τους νεκρούς τους με τα ενδύματα, τα χάλκινα κοσμήματα και το σιδερένιο οπλισμό τους. Επειτα τα καμένα οστά τοποθετούνταν σε πήλινα ή χάλκινα τεφροδόχα αγγεία, λίθινες λάρνακες ή ταφικά πιθάρια και μεταφέρονταν στους χώρους ταφής. Πάνω στα οστά τοποθετούσαν και προσωπικά αντικείμενα των νεκρών, όπως μικρά αγγεία, χάλκινες πόρπες, ξίφη, αιχμές δοράτων, μάχαιρες και μαχαιρίδια. Σε κάποιες περιπτώσεις μαζί με τους νεκρούς κάηκαν και οι νεκροφόρες άμαξες.
 

  Επιτύμβια στήλη του οπλίτη Θεότιμου (457 π.Χ.) Και επειδή πάντα οι νεκροί είναι φορείς πολύτιμων πληροφοριών, φωτίζεται η ιστορία μιας γυναίκας, στο στήθος της οποίας βρέθηκαν δύο χρυσά ελάσματα (δύο κισσόφυλλα) πάνω στα οποία διαβάζεται ένα κείμενο «από τα "Απόκρυφα" μιας "αιρετικής" διδασκαλίας», της «ορφικο-διονυσιακής». Ηταν μια μυστηριακή λατρεία. Τα ελάσματα πιστοποιούν την ταυτότητα της νεκρής ως μύστη του θεού Διονύσου, ο οποίος μεσολαβεί ανάμεσα σε αυτήν και την κυρίαρχο του Κάτω Κόσμου, Περσεφόνη. 

Στις ενότητες της παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, όπως μας είπαν οι αρχαιολόγοι της 7ης ΕΒΑ, Αννα Γιαλούρη και Μαρία Βλαχάκη, κυριαρχούν οι μαρτυρίες από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, οι σχέσεις ανάμεσα στον αυτοκράτορα και τους υπηκόους του, τους κοινωνικά ισχυρούς και τους ασθενείς, ανάμεσα σε κατακτητές και κατακτημένους, σε πιστούς και άπιστους. Τα ανασκαφικά ευρήματα είναι κυρίως κοσμήματα, νομίσματα και κεραμική. Κυρίαρχη μορφή για την πόλη της Λάρισας είναι ο Αγιος Αχίλλιος, ο κατά την παράδοση πρώτος μητροπολίτης της, που γεννήθηκε στην Καππαδοκία της Μ. Ασίας και έζησε επί Μ. Κωνσταντίνου. Με τον τάφο του ταυτίζεται μεγάλος καμαρωτός, στο ανατολικό άκρο του βορείου κλίτους της βασιλικής, στο λόφο «Φρούριο» της Λάρισας. Τα τοιχώματά του φέρουν γραπτή διακόσμηση από μεγάλους βαθυκόκκινους σταυρούς. Από τη βάση των σταυρών εκφύονται βλαστοί και κλαδιά που απλώνονται σε όλη την επιφάνεια. Τη συσχέτιση της βασιλικής με τον Αγιο Αχίλλιο ενισχύει η ανεύρεση επιστομίου φρέατος ή περιρραντηρίου με την επιγραφή «Και τούτον το έργον Αχιλλίου Αρχιεπισκόπου», καθώς και πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του ναού με την επιγραφή ΑΧΙΛΛΙΟΥ.