Η δοξα της Αφροδιτης

Ιδού το πρώτο εξωγήινο ουράνιο τόξο!

Ένα φαινόμενο που μοιάζει σαν ουράνιο τόξο, γνωστό με το όνομα “glory” (δόξα), εντόπισε και κατέγραψε το σκάφος Venus Express της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA), στην ατμόσφαιρα του κοντινότερου γείτονά μας, της Αφροδίτης. Είναι η πρώτη φορά που το φαινόμενο παρατηρείται και απεικονίζεται πλήρως σε έναν άλλο πλανήτη.

Θεόδουλος Γεωργιάδης

 

15/03/2014

Η λατρεία μου για τα ουράνια τόξα, τα πολύχρωμα φαινόμενα που χαράζουν τον ουρανό, με την, σχεδόν, απατηλή τους εικόνα να ομορφαίνει το οπτικό μας πεδίο, μετά από βροχές και καταιγίδες, είναι δεδομένη. Και, πρόσφατα, ανακαλύψαμε, παρέα, επτά από τα πιο συναρπαστικά γεγονότα που γνωρίζουμε για τα “επτάχρωμα μονοπάτια της Ίριδας”.
Τώρα, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία έρχεται για να προσθέσει έναν ακόμα λόγο για να τα λατρεύουμε και να εμπλουτίσει τη βιβλιοθήκη φωτογραφιών που τα απεικονίζουν, ίσως, με την πιο μυστηριακή απεικόνισή τους που έχει γίνει ποτέ. Όπως ανακοινώθηκε την περασμένη Τρίτη, 11 Μαρτίου, επιστήμονες κατάφεραν να καταγράψουν ένα... εξωγήινο ουράνιο τόξο, για πρώτη φορά! Ιδού:

Η "δόξα" στην Αφροδίτη. Η εικόνα είναι σύνθεση από τρεις λήψεις σε διαφορετικά μήκη κύματος, που λήφθηκαν με διαφορά 10 δευτερολέπτων μεταξύ τους - Credit: ESA/MPS/DLR/IDA

Τα ουράνια τόξα και οι “δόξες' (στα ελληνικά, αποκαλούνται και κυκλικά ή διπλά ουράνια τόξα) συμβαίνουν, όταν το φως του ήλιου χτυπά πάνω σε σταγονίδια νεφών – στην περίπτωση της Γης, σε σωματίδια νερού. Ωστόσο, οι δόξες είναι πολύ μικρότερες. Αποτελούνται από μία σειρά χρωματιστών ομόκεντρων δακτυλίων που περικυκλώνουν έναν φωτεινό πυρήνα.
Οι δόξες είναι ορατές μόνο όταν ο παρατηρητής βρίσκεται, ακριβώς, ανάμεσα στον ήλιο και τα σωματίδια του νέφους που αντανακλούν το ηλιακό φως. Στη Γη, συνήθως, παρατηρούνται από τους επιβάτες αεροπλάνων, να περικυκλώνουν τη σκιά του σκάφους, στα σύννεφα που βρίσκονται από κάτω του ή γύρω από τη σκιά ορειβατών στις ομιχλώδεις βουνοκορφές.

Σύγκριση του φαινομένου της δόξας στην Αφροδίτη (αριστερά) και στη Γη (δεξιά). Η βασική διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι στην Αφροδίτη το ηλιακό φως αντανακλάται από πολύ μικρότερα σωματίδια - Credit: C. Wilson/P. Laven

Όπως αναφέρει η ESA, για τη δημιουργία μίας “δόξας” απαιτούνται δύο χαρακτηριστικά: τα σωματίδια του νέφους να είναι σφαιρικά – επομένως, είναι πιθανότερο να είναι σταγονίδια υγρού – και να έχουν όλα παρόμοιο μέγεθος. Πιστεύεται ότι η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης περιέχει σταγονίδια πλούσια σε θειικό οξύ. Οι ειδικοί ήλπιζαν να εντοπίσουν μία “δόξα”, προκειμένου να καθορίσουν σημαντικά χαρακτηριστικά των σταγονιδίων από τα νέφη του γειτονικού πλανήτη.
Και τα κατάφεραν. Η “δόξα” στις εικόνες που έδωσε στη δημοσιότητα η ESA παρατηρήθηκε στις κορυφές των νεφών της Αφροδίτης, 70 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη, στις 24 Ιουλίου 2011. Καταγράφηκε από το διαστημόπλοιο Venus Express που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, από απόσταση 6 χιλιάδων χιλιομέτρων και έχει πλάτος 1200 χιλιομέτρων.
Με βάση τα παραπάνω, τα σωματίδια στις κορυφές των νεφών της Αφροδίτης, όπου σχηματίστηκε η “δόξα, υπολογίζεται να έχουν διάμετρο 1,2 μικρών (1 μικρόν ισούται με 1 εκατομμυριοστό του μέτρου). Περίπου, δηλαδή, ίση με το ένα πεντηκοστό του πλάτους μίας ανθρώπινης τρίχας.
Οι διακυμάνσεις της φωτεινότητας των δακτυλίων της “δόξας” διαφέρουν από όσα θα περίμεναν να δουν οι ειδικοί σε σύννεφα που, υποτιθέμενα, αποτελούνται μόνο από διάλυμα θειικού οξέως. Γεγονός που υποδηλώνει την παρουσία και άλλων στοιχείων. Για την κατάληξη σε ασφαλή συμπεράσματα απαιτείται, ωστόσο, περαιτέρω έρευνα.
Η μελέτη για την ανακάλυψη έγινε δεκτή για δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Icarus. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ουράνια τόξα μπορεί να είναι πιθανό να παρατηρηθούν και στον Τιτάνα, τον δορυφόρο του Κρόνου, του οποίου η ατμόσφαιρα εικάζεται ότι είναι γεμάτη σταγόνες μεθανίου.